تبیین آثار حذف یارانه ی کودشیمیایی بر تولیدکنندگان گندم در شهرستان بویراحمد

یکی از مهم ترین رسالت های بشر در هزاره جدید، بسیج اندیشه ها و توانمندی های اجرایی برای حفاظت از محیط زیست است. در گوشه و کنار جهان هزاران کارشناس و محقق دست به کار شده اند تا ضمن مطلع کردن جوامع بشری و دولت مردان و سیاست گذاران اقتصادی و اجتماعی از مخاطرات پیش روی محیط زیست، به راهکارهایی برای صیانت از این میراث مشترک دست یابند. پژوهش حاضر با هدف تبیین آثار حذف یارانه ی کودشیمیایی بر تولیدکنندگان گندم در شهرستان بویراحمد انجام شده است. جامعه ی این پژوهش محدود به گندم کاران دهستان سررود جنوبی از بخش مرکزی شهرستان بویراحمد می باشد. برای تعیین حجم نمونه ده درصد از جامعه و تعداد 125 نفر برای پاسخگویی به پرسشنامه در نظر گرفته شد. پس از تعیین حجم نمونه، برای انتخاب نمونه ها، از روش نمونه گیری طبقه بندی شده یا لایه بندی شده استفاده گردید. نتایج مقایسه میانگین کیفیت زندگی کشاورزان قبل و بعد از حذف یارانه نشان داد که بین کیفیت زندگی کشاورزان قبل و بعد از حذف یارانه کود تفاوت معنی داری وجود دارد به نحوی که کیفیت زندگی کشاورزان بعد از حذف یارانه کود کمتر از وضعیت قبل از حذف یارانه شده است. وضعیت نگرش کشاورزان نسبت به کاشت گندم بعد از حذف یارانه کود نشان داد که بیشترین فراوانی در طبقه دوم (نسبتاً ضعیف) با فراوانی 51 نفر و یا 8/40 درصد وجود دارد و کم ترین فراوانی مربوط به طبقه اول (ضعیف) با فراوانی 13 و یا 4/10 درصد می باشد و نگرش آنان نسبت به کاشت گندم بعد از حذف یارانه ضعیف شده بود و اکثریت مخالف حذف یارانه کود بودند. این آمار نشان داد که اکثریت نسبت به حذف یارانه موافق نبوده اند. برای مقایسه ی میانگین سرمایه اجتماعی در بین 10 روستای مورد مطالعه از آزمون کروسکال والیس استفاده شد. نتایج حاصل از این آزمون نشان داد که از لحاظ میانگین های طبقات در سرمایه اجتماعی از لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود دارد. سرمایه اجتماعی روستاهای نره گاه مرکزی و تل خسرو نسبت به سایر روستا-ها، از رتبه ی میانگین بالاتری برخوردار هستند و روستای سروک از پایین ترین رتبه ی میانگین در بین روستاهای موجود برخوردار می باشد. همچنین مقایسه ی میانگین رفاه اجتماعی در بین 10 روستای مورد مطالعه نشان داد که از لحاظ میانگین های طبقات در رفاه اجتماعی از لحاظ آماری تفاوت معنی داری وجود ندارد. بررسی رابطه ی بین شرکت در دوره های آموزشی با نگرش نسبت به حذف یارانه در کشاورزان معنی دار می باشد. به طوری که میانگین نگرش پاسخگویان شرکت کننده در دوره های آموزشی نسبت به افرادی که در این دوره ها حضور نداشته اند، در حد بیشتری ارزیابی شده است. مقایسه ی میانگین سرمایه اجتماعی کشاورزان نشان داد که بین سرمایه اجتماعی کشاورزان قبل و بعد از حذف یارانه کود تفاوت معنی داری وجود دارد به نحوی که سرمایه اجتماعی کشاورزان بعد از حذف یارانه کود بیشتر از وضعیت قبل از حذف یارانه ها شده است. مقایسه ی میانگین رفاه اجتماعی کشاورزان قبل و بعد از حذف یارانه کود نشان داد که تفاوت مثبت و معنی داری وجود دارد. به این صورت که رفاه اجتماعی کشاورزان بعد از حذف یارانه کود نسبت به قبلاز حذف یارانه بیشتر شده است. نتایج تابع سود بهره برداران برای محصول گندم نشان داد که متغیرهای هزینه کود شیمیایی، هزینه نیروی کار، هزینه سم، هزینه ماشین آلات و هزینه بذر اثر معنی دار منفی و متغیرهای قیمت فروش محصول و سطح زیر کشت اثر معنی دار مثبت بر سود گندم داشته اند. همین نتایج نشان داد که، متغیر قیمت فروش محصول نسبت به سایر متغیرهای مورد بررسی نقش بیشتری در سودآوری دارد. برآورد تابع تقاضا برای کود شیمیایی نشان داد که با 10 درصد تغییر در قیمت کود شیمیایی مقدار تقاضا برای این نهاده 23/1 درصد کاهش پیدا می کند. نتایج تابع تولید گندم نیز نشان داد که از میان نهاده های مورد استفاده در تابع تولید، مقدار کود شیمیایی، مقدار سموم و مقدار بذر اثر معنی دار و مثبت بر تولید دارند و تعداد نیروی کار و ساعت کاری ماشین آلات اثر معنی دار و منفی را بر تولید نشان می دهند. در واقع اطلاعات به دست آمده نشان دادند که حذف یارانه تأثیر خوبی بر نحوه مصرف کود شیمیایی در بین کشاورزان داشته است و به دلیل افزایش قیمت آن و افزایش هزینه در واحد سطح موجب شده است که کشاورزان به طور بهینه تری از این نهاده استفاده کنند و مصرف خود را نسبت به قبل از حذف یارانه آن به شدت پایین بیاورند. با توجه به نتایج حاصل از این مطالعه پیشنهاد می شود دولت برای کاهش هزینه های زندگی مردم و کاهش فاصله طبقاتی دخالت بیشتری کند و منابع دقیق و یکسان به روستاهای مختلف براساس نیازهای روستا و مردم اختصاص دهد. همچنین بررسی آثار اقتصادی حذف یارانه کود و افزایش قیمت کود شیمیایی باعث کاهش مصرف آن و تغییر الگوی کشت می شود، لذا پیشنهاد می شود سیاست آزاد سازی قیمت نهاده ها در بخش کشاورزی باید گام به گام صورت گیرد تا کشاورزان فرصت کافی برای سازگاری با شرایط جدید را داشته باشند و در نتیجه از زیان های وارده به بخش کشاورزی کاسته شود و کشاورزان خرده پا احیاناً از چرخه تولید حذف نگردند. با توجه به اینکه مصرف بی رویه ی کودهای شیمیایی مانع رسیدن به یک کشاورزی پایدار می شود بنابراین تحقیقات کشاورزی در ایران بایستی در جهت ایجاد ارقامی که نیاز کودی کمتری دارند سوق داده شود تا بتوان زمینه را برای حذف یارانه، بدون تأثیر گذاشتن بر میزان تولید محصولات کشاورزی مهیا ساخت. حذف یارانه کود در مراحل اولیه در قیمت محصولات کشاورزی تأثیر خواهد گذاشت. در مورد بازار داخلی مواد غذایی رقابتی (بدون کنترل)، تعادل جدید می تواند همراه با افزایش قیمت محصولات و در پی آن افزایش قیمت بذور باشد. پیشنهاد می شود برای جلوگیری از افزایش شدید قیمت ها در این مرحله، دولت واردات خود را بیشتر کند تا از افزایش شدید قیمت ها جلوگیری کند.